رشته آموزش دانش آموزان با نیاز های ویژه

1-معرفی کلی ومقدمه

رشته آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه یکی از شاخه‌های مهم و خاص در دانشگاه فرهنگیان است که امکان ورود به آن برای داوطلبان هر سه گروه آزمایشی علوم تجربی، ریاضی و انسانی فراهم شده است. این رشته به دلیل ماهیت تخصصی و چالش‌برانگیز خود، در ابتدا ممکن است برای برخی افراد ناشناخته یا حتی دارای تصورات نادرستی باشد. اما تجربه دانشجویانی که دوره‌های کاربینی و کارآموزی را در مدارس ویژه گذرانده‌اند، نشان می‌دهد که این نگرش‌ها کاملاً نادرست است و این رشته از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است.

در این رشته، دانشجو نه تنها مهارت‌های تخصصی معلمی را می‌آموزد، بلکه نحوه تعامل صحیح، برقراری ارتباط موثر و ایجاد انگیزه در این گروه از دانش‌آموزان را نیز فرا می‌گیرد. معلمان این حوزه باید از ویژگی‌های شخصیتی خاصی برخوردار باشند؛ از جمله صبر و حوصله فراوان، علاقه و عشق به کودکان، و توانایی درک عمیق تفاوت‌های فردی. معلمان موفق می‌دانند که کودکان با نیازهای ویژه همانند سایرین حق دارند در جامعه حضور داشته باشند، مشارکت کنند و از فرصت‌های برابر بهره‌مند شوند.

2-رشته درقاب دانش آموز کنکوری

رشته آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، جزو رشته‌های “شناور” دانشگاه فرهنگیان محسوب می‌شود و از سه گروه آزمایشی ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی دانشجو می‌پذیرد. داوطلبان علاقه‌مند باید در دفترچه انتخاب رشته سراسری کد رشته مربوط به این رشته را انتخاب و در فرم انتخاب رشته درج کنند.

• حداقل تراز لازم برای دعوت به مصاحبه: به‌طور معمول، تراز بالای ۷۵۰۰ نیاز است، ولی این عدد بسته به استان، سهمیه بومی، ظرفیت پذیرش و رقابت داوطلبان ممکن است تغییر کند.

پذیرش در این رشته دو مرحله‌ای است:

1. دعوت به مصاحبه حضوری پس از کسب حد نصاب علمی (تراز کتبی و امتحانات نهایی)
2. پذیرش نهایی با توجه به تراز نهایی که حاصل امتیاز علمی، معدل نهایی و امتیاز مصاحبه است

مصاحبه شامل ارزیابی ویژگی‌های شخصیتی، توانایی‌های ارتباطی، انگیزه تدریس، اطلاعات عمومی، تعهد اخلاقی و علاقه به کار با دانش‌آموزان با نیازهای ویژه است.

3-رشته درقاب دانشجومعلم

این رشته مناسب کسانی است که علاوه بر علاقه به آموزش و تدریس، توانایی روحی و روانی لازم برای کار با کودکان استثنایی را دارند. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که به کمک کردن به دیگران، به‌ویژه کودکان نیازمند توجه بیشتر علاقه دارید، این رشته می‌تواند مسیری بسیار ارزشمند و تأثیرگذار برای شما باشد.

دانشجومعلمان این رشته از ترم دوم تحصیلی به عنوان کارورز باید در مدارس ویژه حضور پیدا کنند و با محیط آموزشی و ویژگی‌های دانش‌آموزان با نیازهای ویژه به صورت مستقیم آشنا شوند

کاربینی (مشاهده و آشنایی اولیه)

از ترم دوم، دانشجویان به دوره‌ای به نام کاربینی وارد می‌شوند که ویژه مدارس و دانش‌آموزان با نیازهای ویژه است. در این مرحله دانشجویان به عنوان مشاهده‌گر در کلاس‌های درس حضور پیدا می‌کنند و صرفاً به مشاهده روش‌های تدریس، رفتارهای فیزیکی و عاطفی دانش‌آموزان و نحوه تعامل معلمان با دانش‌آموزان می‌پردازند. هدف این مرحله، کسب شناخت عمیق‌تر و آشنایی با شرایط واقعی آموزش و یادگیری در این مدارس است تا پایه محکمی برای فعالیت‌های بعدی فراهم شود.

کارآموزی (تدریس و فعالیت عملی)

از ترم پنجم دوره تحصیلی، دانشجومعلمان وارد مرحله کارآموزی می‌شوند که برای همه رشته‌های دانشگاه فرهنگیان برگزار می‌شود، اما برای دانشجویان آموزش کودکان با نیازهای ویژه، این دوره در مدارس خاص و زیر نظر معلمان با تجربه انجام می‌شود. در این مرحله، دانشجومعلمان علاوه بر مشاهده، فرصت پیدا می‌کنند تا در کلاس درس حضور فعال داشته و به تدریس بپردازند. میزان مشارکت در تدریس و فعالیت‌ها بر اساس صلاح‌دید معلم راهنما تعیین می‌شود.

این حضور عملی و کسب تجربه مستمر، به دانشجومعلمان کمک می‌کند تا علاوه بر دانش نظری، مهارت‌های عملی لازم برای مواجهه با چالش‌ها و نیازهای خاص دانش‌آموزان با نیازهای ویژه را کسب کنند و خود را برای ورود به شغل معلمی آماده سازند.

4-سیلابس در دوره کارشناسی

5-مزایای رشته

• تعداد دانش‌آموزان کمتر:

در مدارس و کلاس‌های ویژه، تعداد دانش‌آموزان معمولاً کمتر است که این موضوع به معلم فرصت می‌دهد تا توجه و رسیدگی بیشتری به هر دانش‌آموز داشته باشد و کیفیت آموزش بالاتر رود.

• حقوق و مزایای بیشتر نسبت به سایر رشته‌ها:

معلمان این رشته معمولاً حقوق و مزایای بیشتری نسبت به همکاران خود در رشته‌های دیگر دریافت می‌کنند، که تا حدی جبران سختی کار را می‌کند.

• کاهش طول خدمت:

برخلاف سایر معلمان که معمولاً باید ۳۰ سال خدمت کنند، معلمان آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه می‌توانند با ۲۵ سال خدمت بازنشسته شوند.

• دریافت حقوق در دوران دانشجویی:

دانشجویان این رشته در دانشگاه فرهنگیان از همان دوران تحصیل، حقوق دریافت می‌کنند که کمک مالی مناسبی به آن‌ها است

6-معایب رشته

• سختی کار بیشتر:

کار با دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، به دلیل شرایط خاص و نیازهای متفاوت آن‌ها، دشواری‌های بیشتری نسبت به سایر رشته‌های آموزش دارد.

• نظارت دقیق بر پوشش و رفتار دانشجویان:

دانشجویان این رشته تحت نظارت شدیدتری در زمینه پوشش، رفتار و نحوه تعامل با دانش‌آموزان قرار دارند که ممکن است محدودیت‌هایی ایجاد کند.

• حقوق کافی برای زندگی راحت نیست:

گرچه حقوق معلمان این رشته نسبتاً بالاتر است، اما برای داشتن یک زندگی کاملاً راحت و بی‌دغدغه کافی نیست و معمولاً در حد تأمین نیازهای معمولی است.

• حضور مکرر والدین در مدرسه:

به دلیل شرایط خاص دانش‌آموزان، حضور و مراجعه مکرر والدین در مدرسه و کلاس‌ها وجود دارد که ممکن است باعث فشار و استرس بیشتر برای معلم شود.

• چالش‌های رفتاری دانش‌آموزان:

در برخی کلاس‌ها ممکن است دانش‌آموزان پیش‌فعال، با سندروم داون یا سایر مشکلات رفتاری حضور داشته باشند که کنترل و مدیریت این کلاس‌ها نیازمند مهارت، صبر و تخصص ویژه است.

7-درقاب معلم

پس از ۴ سال، مدرک کارشناسی می‌گیرید.

• به عنوان معلم رسمی آموزش و پرورش استخدام می‌شید.
• چند سال در مدارس استثنایی تدریس می‌کنید (برای کسب تجربه و مجوز ادامه تحصیل)

معلم موفق در حوزه آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صبوری و حوصله بالا: کار با این کودکان نیازمند صبر فراوان است، زیرا هر دانش‌آموز نیازها و روش‌های یادگیری متفاوتی دارد.
• عشق و علاقه واقعی به کودکان: معلم باید علاقه و تعهد قلبی نسبت به کمک و رشد کودکان داشته باشد.
• توانایی برقراری ارتباط موثر: ایجاد رابطه صمیمی و مثبت با دانش‌آموزان، والدین و همکاران آموزشی از اهمیت بالایی برخوردار است.
• خلاقیت و انعطاف‌پذیری: توانایی استفاده از روش‌های متنوع آموزشی و سازگاری با شرایط مختلف برای رسیدن به بهترین نتایج.
• تعهد حرفه‌ای و اخلاقی: حفظ کرامت و احترام دانش‌آموزان و پایبندی به اصول اخلاقی و حرفه‌ای آموزش.

8-رشته در قامت استاد دانشگاه

برای استادان دانشگاه در این حوزه آموزشی دوراه اصلی وجود دارد:

▪️ هیئت‌علمی:

• در فراخوان‌های جذب هیئت علمی شرکت کن (سایت مرکز جذب هیئت علمی وزارت علوم یا وزارت آموزش و پرورش)

• شرایط جذب:
• دکترای تخصصی
• مقاله‌های علمی‌پژوهشی
• سابقه تدریس
• سطح علمی و رزومه قوی

▪️ استاد حق‌التدریس:

• می‌توان ابتدا به صورت حق‌التدریس در دانشگاه فرهنگیان یا سایر دانشگاه‌ها فعالیت کرد.
• با تقویت رزومه و کسب سابقه، در آینده شانس هیئت‌علمی شدن ارتقا می یابد.

9-ادامه تحصیل در رشته

با توجه به اینکه این رشته دارای واحدهای روان‌شناسی متعددی است، فارغ‌التحصیلان می‌توانند پس از دوره کارشناسی، در آزمون کارشناسی‌ارشد شرکت کنند. برخی از گرایش‌های محبوب و کاربردی برای ادامه مسیر حرفه‌ای:

• روان‌شناسی بالینی: پس از اتمام دوره کارشناسی ارشد این رشته، امکان فعالیت در کلینیک‌های روان‌شناسی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی فراهم است. همچنین با طی مراحل لازم، می‌توان کد نظام روان‌شناسی دریافت کرد و مطب شخصی تأسیس کرد.
• آموزش کودکان استثنایی یا روان‌شناسی استثنایی: این گرایش‌ها شما را به کارشناس آموزشی یا مشاور در مراکز آموزش ویژه، مدارس خاص یا حتی سازمان‌های دولتی و غیردولتی تبدیل می‌کند.
• روان‌شناسی استثنایی
• علوم تربیتی (گرایش آموزش و پرورش استثنایی)
• مشاوره توان‌بخشی
• در طول دوره، مقاله بنویس و در پژوهش‌ها شرکت کن.

ادامه تحصیل باعث می‌شود درآمد و جایگاه اجتماعی فرد ارتقاء یابد، و مسیر ورود به حوزه دانشگاهی یا مشاغل تخصصی‌تر هموارتر شود.

10-بازار کار ومیزان حقوق

رشته آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه به دلیل ماهیت خاص، حساسیت بالا و چالش‌های موجود در فرآیند تدریس، در مقایسه با سایر رشته‌های آموزش‌وپرورش، از حقوق و مزایای بیشتری برخوردار است. این افزایش حقوق معمولاً به‌خاطر سختی کار و شرایط ویژه‌ی دانش‌آموزان در این حوزه در نظر گرفته می‌شود.

حقوق و رتبه‌بندی شغلی:

معلمان این رشته با حضور در مدارس خاص، با دانش‌آموزانی سروکار دارند که نیاز به مراقبت، توجه و آموزش‌های اختصاصی دارند. همین موضوع باعث می‌شود که:

• حقوق پایه آن‌ها نسبت به سایر معلمان اندکی بالاتر باشد.
• در صورت کسب رتبه‌های بالاتر در نظام رتبه‌بندی معلمان (حرفه‌ای، خبره، عالی، استادمعلم)، حقوقشان افزایش قابل توجهی پیدا کند.
• ارتقاء مدرک تحصیلی به کارشناسی ارشد یا دکتری نیز موجب افزایش حقوق و بهره‌مندی از امتیازات بیشتر می‌شود.

فرصت‌های کاری مکمل و آزاد:

یکی از ویژگی‌های مثبت این رشته، تنوع در فرصت‌های شغلی خارج از چارچوب آموزش و پرورش است. معلمان این حوزه به دلیل آموزش‌های روان‌شناختی و تخصصی که دریافت می‌کنند، می‌توانند به صورت حرفه‌ای در زمینه‌های زیر نیز فعالیت داشته باشند:

• برگزاری کلاس‌های خصوصی یا نیمه‌خصوصی برای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، مانند اختلال یادگیری، اوتیسم، یا اختلالات رفتاری.
• همکاری با مراکز توان‌بخشی، مؤسسات غیردولتی، مدارس غیرانتفاعی یا کلینیک‌های روان‌شناسی برای تدریس یا مشاوره آموزشی.
• اگر فردی حسن شهرت، تخصص و روش‌های نوین تدریس را داشته باشد، می‌تواند با تبلیغات درست، کلاس‌های پربازدهی برگزار کرده و درآمد مناسبی کسب کند.

در مجموع، اگرچه حقوق این رشته می‌تواند تأمین‌کننده‌ی یک زندگی نسبتاً متوسط و پایدار باشد، اما برای زندگی لوکس یا بدون دغدغه مالی، نیاز به فعالیت‌های جانبی و ارتقاء شغلی وجود دارد.

11-یادداشتی از یک دانشجو معلم

وقتی برای اولین‌بار اسم این رشته را شنیدم، فقط به یک چیز فکر می‌کردم: سختی!

همه می‌گفتند باید خیلی صبور باشی، روحیه‌ات قوی باشه، و آماده روبه‌رو شدن با چالش‌های خاص باشی دید اطرافیان فرق داشت

اما حالا، بعد از گذروندن چند ترم، کاربینی، دیدن کلاس‌های واقعی دیدن دانش اموز این رشته لمس کردن دنیای کودکان استثنایی، می‌تونم بگم که این رشته فقط سختی نیست… عاشق شدن از جنس فهمیدن و پذیرفتنه.

ما یاد می‌گیریم چطور با چشم‌های متفاوت به دنیا نگاه کنیم، چطور بچه‌هایی که کمتر دیده می‌شن رو بفهمیم، و چطور با مهربونی، علم و صبر، دنیاشون رو کمی روشن‌تر کنیم.

وقتی لبخند این بچه هارو میبینی تمام سختی های مسیر از یادت فراموش میشه

من معلمم درد فهمیدن و فهماندن و مفهوم شدن همگی مال من است