معرفی رشته مهندسی مکانیک دانشگاه شهید رجایی

معرفی کلی و مقدمه:

رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی یکی از شاخه‌های تخصصی و کاربردی مهندسی است که با هدف تربیت دبیران فنی ماهر برای تدریس در هنرستان‌ها و مدارس فنی‌وحرفه‌ای کشور طراحی شده است. این رشته ترکیبی از علوم مهندسی و علوم تربیتی را در بر می‌گیرد و دانشجویان آن علاوه بر فراگیری مباحث تخصصی مهندسی مکانیک، آموزش‌های لازم در زمینه روش‌های تدریس، روان‌شناسی آموزشی و فنون انتقال مفاهیم فنی به هنرجویان را نیز می‌بینند.

دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به عنوان یکی از دانشگاه‌های وابسته به وزارت آموزش و پرورش، نقشی کلیدی در تربیت معلمان متخصص برای نظام آموزشی کشور ایفا می‌کند. رشته مهندسی مکانیک در این دانشگاه به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که فارغ‌التحصیلان آن بتوانند ضمن تسلط بر مفاهیم فنی، در محیط‌های آموزشی نقش مؤثری ایفا کرده و نیازهای علمی و مهارتی دانش‌آموزان شاخه‌های فنی و کاردانش را پاسخ دهند.

این رشته، پلی میان دنیای صنعت و آموزش است؛ جایی که مهندسی و تعلیم در کنار هم قرار می‌گیرند تا نسل آینده متخصصان فنی کشور را پرورش دهند.

چه کسانی می توانند دبیر مهندس مکانیک شوند؟

برای اینکه فردی بتواند دبیر مهندسی مکانیک در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش شود، باید شرایط علمی، آموزشی و استخدامی خاصی را دارا باشد.

۱. تحصیل‌کرده رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌های تربیت دبیر (مثل شهید رجایی)

افرادی که در رشته مهندسی مکانیک با گرایش آموزش فنی در دانشگاه‌های تربیت دبیر (به‌ویژه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران) تحصیل کرده‌اند. این افراد در طول تحصیل، علاوه بر دروس تخصصی مهندسی مکانیک، دروس تربیتی و روان‌شناسی و روش تدریس را نیز می‌گذرانند.

معمولاً پس از فارغ‌التحصیلی، به دلیل تعهد خدمتی که دارند، به عنوان دبیر فنی در آموزش و پرورش استخدام می‌شوند.

۲. فارغ‌التحصیلان مهندسی مکانیک (دانشگاه‌های دیگر) + قبولی در آزمون استخدامی آموزش و پرورش

افرادی که در سایر دانشگاه‌ها (مثل صنعتی شریف، امیرکبیر، علم و صنعت، آزاد، پیام نور و…) در رشته مهندسی مکانیک فارغ‌التحصیل شده‌اند نیز در صورت قبولی در آزمون استخدامی آموزش و پرورش، می‌توانند دبیر شوند.

باید در آزمون عمومی و تخصصی آموزش و پرورش نمره قبولی کسب کنند. بعد از قبولی، دوره‌های آموزشی ضمن خدمت (تربیتی و روش تدریس) را نیز طی می‌کنند.

رشته در قاب دانشگاه:

رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، از نگاه یک دانشجو ترکیبی است از چالش‌های علمی، کارهای عملی، و فضای آموزشی خاص که با سایر دانشگاه‌های مهندسی تفاوت‌هایی دارد. اینجا فقط بحث مهندس شدن نیست، بلکه تبدیل شدن به یک “معلم مهندس” در مرکز توجه است.

۱. ماهیت رشته: مهندسی با چاشنی آموزش

وقتی وارد این رشته می‌شوی، مثل سایر دانشجویان مهندسی، با دروس سنگین و چالشی مثل: دینامیک، ترمودینامیک ، مقاومت مصالح، طراحی اجزا و انتقال حرارت روبرو می‌شی، اما فرقش اینه که در کنارش باید یاد بگیری چطوری این مفاهیم رو به دانش‌آموز دبیرستانی آموزش بدی! یعنی هم مهندس می‌شی، هم معلم.

۲. درس‌ها: ترکیبی از فنی و تربیتی

در کنار دروس تخصصی مهندسی مکانیک، واحدهایی مثل: روش‌های تدریس فنی، روان‌شناسی تربیتی، مدیریت کلاس و کارورزی در هنرستان‌ها هم داریم. این یعنی باید بلد باشی نه فقط حل مسئله مهندسی، بلکه حل مسئله‌های کلاس درس هم.

۳. کارگاه و آزمایشگاه زیاد داریم

چون قراره بری هنرستان و دروس عملی تدریس کنی، باید خودت کار بلد باشی. برای همین کلی واحد کارگاهی داریم:

ماشین‌ابزار، جوشکاری، هیدرولیک و پنوماتیک، نقشه‌کشی صنعتی، PLC و برق صنعتی.

بعضی‌ها عاشق این بخشن، بعضی‌ها ازش فراری!

سیلابس درسی در مقطع کارشناسی:

دروس عمومی
ردیف	نام درس	تعداد واحد	ساعت
ردیف	نام درس	تعداد واحد	نظری	عملی	جمع	پیش نیاز یا زمان ارائه درس
1	اندیشه اسلامی1	2	32	–	32	–
2	اندیشه اسلامی2	2	32	–	32	اندیشه اسلامی1
3	انسان در اسلام	2	32	–	32	–
4	حقوق سیاسی – اجتماعی اسلام	2	32	–	32	–
5	فلسفه اخلاق	2	32	–	32	–
6	اخلاق اسلامی	2	32	–	32	–
7	عرفان عملی اسلام	2	32	–	32	–
8	انقلاب اسلامی ایران	2	32	–	32	–
9	آشنایی با قانون اساسی	2	32	–	32	–
10	اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)	2	32	–	32	–
11	تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی	2	32	–	32	–
12	تاریخ تحلیلی صدر اسلام	2	32	–	32	–
13	تاریخ امامت	2	32	–	32	–
14	تفسیر موضوعی قرآن	2	32	–	32	–
15	تفسیر موضوعی نهج البلاغه	2	32	–	32	–
16	تاریخ علم	2	32	–	32	–
17	فلسفه علم	2	32	–	32	–
18	اخلاق مهندسی	2	32	–	32	–
19	تاریخ معماری و ساختمان	2	32	–	32	–
20	فارسی	2	32	–	32	–
21	زبان خارجی	2	32	–	32	–
22	کنترل خانواده	2	32	–	32	–
23	تربیت بدنی(1)	1	–	32	32	–
24	تربیت بدنی(2)	1	–	32	32	تربیت بدنی(1)

کنکورسلام پیشنهاد میکنه اینم بخونید: معرفی رشته امور تربیتی فرهنگیان

دروس پایه
ردیف	نام درس	تعداد واحد	ساعت
ردیف	نام درس	تعداد واحد	نظری	عملی	جمع	پیش نیاز یا زمان ارائه درس
1	ریاضی عمومی1	3	48	–	48	–
2	ریاضی عمومی2	3	48	–	48	ریاضی عمومی1
3	معادلات دیفرانسیل	3	48	–	48	ریاضی عمومی1
4	برنامه نویسی کامپیوتر	3	48	–	48	ریاضی عمومی1
5	محاسبات عددی	2	32	–	32	برنامه نویسی کامپیوتر
6	فیزیک1	3	48	–	48	–
7	فیزیک2	3	48	–	48	فیزیک1
8	آزمایشگاه فیزیک1	1	–	32	32	فیزیک1
9	آزمایشگاه فیزیک2	1	–	32	32	فیزیک2
10	شیمی عمومی	3	48	–	48	–
	مجموع	25

دروس اصلی
ردیف	نام درس	تعداد واحد				پیش نیاز یا زمان ارائه درس
ردیف	نام درس	تعداد واحد	نظری	عملی	جمع	پیش نیاز یا زمان ارائه درس
1	ریاضی مهندسی	3	48	–	48	ریاضی عمومی2- معادلات دیفرانسیل
2	نقشه کشی صنعتی1	2	16	–	16	–
3	استاتیک	3	48	–	48	فیزیک1 – ریاضی عمومی1
4	دینامیک	4	64	–	64	استاتیک
5	مقاومت مصالح1	3	48	–	48	استاتیک
6	علم مواد	3	48	–	48	شیمی عمومی
7	ترمودینامیک1	3	48	–	48	فیزیک1- معادلات دیفرانسیل
8	ترمودینامیک2	3	48	–	48	ترمودینامیک1- مکانیک سیالات
9	آزمایشگاه ترمودینامیک	1	–	32	32	ترمودینامیک2
10	مکانیک سیالات1	3	48	–	48	معادلات دیفرانسیل-دینامیک
11	مکانیک سیالات2	3	48	–	48	مکانیک سیالات1
12	آزمایشگاه مکانیک سیالات	1	–	32	32	مکانیک سیالات 2
13	طراحی اجزا1	3	48	–	48	مقاومت مصالح 1- دینامیک
14	طراحی اجزا2	3	48	–	48	طراحی اجزا 1
15	مقاومت مصالح 2	2	32	–	32	مقاومت مصالح1
16	آزمایشگاه مقاومت مصالح	1	–	32	32	مقاومت مصالح2
17	انتقال حرارت1	3	48	–	48	مکانیک سیالات2- ترمودینامیک1
18	دینامیک ماشین	3	48	–	48	دینامیک
19	ارتعاشات مکانیکی	3	48	–	48	ریاضی مهندسی- دینامیک
20	آزمایشگاه دینامیک ماشین و ارتعاشات	1	–	32	32	دینامیک ماشین و ارتعاشات مکانیکی
21	کنترل اتوماتیک	3	48	–	48	ارتعاشات مکانیکی
22	مبانی مهندسی برق1	3	48	–	48	فیزیک2
23	مبانی مهندسی برق2	3	48	–	48	مبانی مهندسی برق1
24	آزمایشگاه مبانی مهندسی برق	1	–	32	32	مبانی مهندسی برق2
	مجموع	61	–

واقعیت رشته مهندسی مکانیک:

این دانشگاه خیلی متفاوت‌تر از دانشگاه‌های صرفاً مهندسیه: اکثر بچه‌ها از همون اول می‌دونن قراره معلم بشن.

همه‌ی کلاس‌ها پسرانه هست (چون بیشتر رشته‌های فنی مخصوص پسران هستند). بحث استخدام و تعهد خدمت خیلی جدیه، یعنی از همون اول با هدف شغل مشخص میای.

استخدام قطعی بعد از فارغ‌التحصیلی (امنیت شغلی) ، حقوق کارآموزی (کم ولی کمک‌کننده)، فضای دوستانه و هدفمند توی دانشگاه، آموزش مهارت‌های نرم مثل مدیریت کلاس و ارتباط مؤثر.

کمبودهای کارگاه‌ها در رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، یکی از دغدغه‌های مهمی است که بسیاری از دانشجویان به آن اشاره می‌کنند. با توجه به ماهیت کاربردی و عملی این رشته و هدف نهایی یعنی «تربیت دبیر فنی»، وجود کارگاه‌های مجهز و بروز کاملاً ضروری است. با این حال، برخی کاستی‌ها وجود دارد که در ادامه به شکل دقیق و منصفانه بررسی‌شان می‌کنیم:

بسیاری از دستگاه‌ها، ابزارها و ماشین‌آلات در کارگاه‌ها مربوط به چند دهه پیش هستند. تکنولوژی‌هایی که در صنعت استفاده می‌شوند (مثل CNC پیشرفته، چاپ سه‌بعدی، یا کنترل‌های هوشمند)، در دانشگاه یا نیستند، یا در حد نمایش‌اند.

کنکورسلام پیشنهاد میکنه اینم بخونید: آموزش انتخاب رشته دانشگاه فرهنگیان

ابزارها، قطعات، فلزات، لوازم جوشکاری و… معمولاً محدودند و فقط در حد «نمایش» به کار می‌روند. گاهی به‌جای تمرین عملی، استاد فقط توضیح می‌ده چون وسیله کافی نیست یا قطعه خراب شده.

رشته‌ای که قرار است دبیر فنی تربیت کند، باید در کارگاه و عمل قوی باشد. ولی متأسفانه کمبود تجهیزات، قدیمی بودن دستگاه‌ها، و نداشتن فضای کافی باعث شده بخش مهمی از یادگیری دانشجویان این رشته تحت‌تأثیر قرار بگیرد.

با این حال، دانشجویان با انگیزه معمولاً با خلاقیت و تلاش شخصی، ضعف‌ها را جبران می‌کنند. ولی واقعیت این است که برای رسیدن به استانداردهای جهانی آموزش فنی، نیاز به سرمایه‌گذاری جدی و به‌روزرسانی مداوم کارگاه‌ها در این دانشگاه وجود دارد.

دیگر اینکه دروس مهندسی واقعاً سنگینه؛ نباید اینو دست‌کم گرفت. بعضی دانشجوها علاقه زیادی به تدریس ندارن و با اجباری بودن تعهد خدمت کنار نمیان. باید بتونی بین مهندس بودن و معلم بودن تعادل برقرار کنی. فشار کارگاهی + تئوری + تربیتی گاهی واقعاً زیاده.

اگر به فنی بودن علاقه داری، از چالش نمی‌ترسی، و در عین حال دوست داری آموزش بدی و مسیر معلمی رو پیش بگیری، این رشته دقیقاً برای تو ساخته شده.

ولی اگه فقط به دنبال کار صنعتی هستی و هیچ علاقه‌ای به آموزش نداری، بهتره خوب فکر کنی.

ادامه تحصیل:

دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند در آزمون سراسری کارشناسی ارشد وزارت علوم شرکت کنند و در صورت کسب نمره لازم، در گرایش‌های مختلف مهندسی مکانیک مانند طراحی کاربردی، تبدیل انرژی، ساخت و تولید، مکاترونیک، بیومکانیک و دیگر رشته‌های مرتبط نظیر مهندسی انرژی، مهندسی هوافضا، و حتی آموزش فنی و حرفه‌ای ادامه تحصیل دهند.

شرایط ادامه تحصیل برای این افراد تابع مقررات عمومی سازمان سنجش آموزش کشور است و مدرک کارشناسی آن‌ها از نظر قانونی مورد تأیید تمامی دانشگاه‌های کشور و اغلب مراکز علمی خارج از کشور است. همچنین، تعهد خدمت آموزش و پرورش مانعی برای ادامه تحصیل محسوب نمی‌شود؛ دانش‌آموختگان می‌توانند با هماهنگی اداره آموزش و پرورش مربوطه، به‌صورت همزمان با خدمت، تحصیل خود را ادامه دهند، یا در صورت ادامه تحصیل بلافاصله پس از فراغت از تحصیل در کارشناسی، تعهد آن‌ها به تعویق می‌افتد و پس از اتمام مقطع کارشناسی ارشد اجرایی می‌شود.

ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد نه تنها موجب ارتقای سطح علمی و تخصصی این دانش‌آموختگان می‌شود، بلکه توان آن‌ها را در تدریس حرفه‌ای‌تر و تربیت نیروی کار ماهر در هنرستان‌ها نیز افزایش می‌دهد. برخی از آن‌ها حتی مسیر آکادمیک را ادامه داده و وارد مقطع دکتری شده و به‌عنوان هیئت علمی در دانشگاه‌ها و مراکز تربیت معلم مشغول به فعالیت می‌شوند.

در مجموع، رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، با وجود تمرکز بر تربیت دبیر، بستر مناسبی برای رشد علمی و تحصیلات تکمیلی فراهم کرده و دانش‌آموختگان آن از تمامی حقوق و فرصت‌های تحصیلی فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاه‌ها برخوردارند.

مهاجرت یا ادامه تحصیل خارج از کشور

فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، با توجه به اعتبار رسمی مدرک صادرشده، امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه‌های خارج از کشور را دارند. مدرک آن‌ها قابل ترجمه و مورد تأیید بسیاری از مؤسسات آموزشی بین‌المللی است. با ارائه نمره زبان معتبر (مانند IELTS یا (TOEFL و تهیه مدارک لازم، این افراد می‌توانند در رشته‌های مرتبط مانند مکانیک، مکاترونیک، انرژی و آموزش فنی ادامه تحصیل دهند. با این حال، وجود تعهد خدمت به آموزش و پرورش ممکن است برای مهاجرت نیاز به تسویه یا طی مراحل اداری خاصی داشته باشد.

وضعیت فارغ التحصیل مهندس مکانیک در مدرسه:

«بعد از چهار سال درس خواندن در دانشگاه شهید رجایی، بالاخره وارد مرحله‌ای شدم که سال‌ها درباره‌اش صحبت می‌کردند؛ تدریس در هنرستان. وقتی مدرکم را گرفتم، با اینکه عنوانش “مهندسی مکانیک” بود، خوب می‌دانستم مسیر من با یک مهندس صنعتی فرق دارد. مسیر من، مسیر آموزش است؛ آموزش مهارت، نه فقط مفاهیم.

کنکورسلام پیشنهاد میکنه اینم بخونید: رشته آموزش زیست شناسی فرهنگیان

اولین روز ورودم به هنرستان، چیزی شبیه به شوک بود. کلاس پر از دانش‌آموزانی بود که بیشتر دنبال کار عملی‌اند تا نظریه‌پردازی. در دانشگاه، بیشتر وقت‌مان صرف یاد گرفتن مفاهیم علمی و دروس مهندسی شد، اما اینجا باید همان مفاهیم را ساده، کاربردی و قابل‌فهم ارائه کنم؛ آن‌هم به دانش‌آموزانی که هرکدام دنیای متفاوتی دارند.

چالش‌های سال اول خیلی زیاد بود. از مدیریت کلاس و کنترل رفتار دانش‌آموزان گرفته تا تطبیق دادن محتوای درسی با امکانات محدود کارگاه. کارگاه‌هایی که بعضی دستگاه‌هایشان فرسوده بود یا اصلاً قابل استفاده نبود. بارها پیش آمد که مجبور شدم با ابتکار، آموزش‌های عملی را با حداقل امکانات پیش ببرم.

اما در کنار تمام سختی‌ها، نکات مثبتی هم وجود داشت. مثلاً وقتی دیدم دانش‌آموزی که از درس فراری بود، به‌خاطر یک پروژه ساده تراشکاری ذوق کرد و انگیزه گرفت، فهمیدم که دارم تاثیر می‌گذارم. اینجا، مهندسی فقط دانش فنی نیست؛ بلکه ترکیب مهارت فنی، صبر، خلاقیت و تربیت است.

در سال اول یاد گرفتم که معلم شدن فقط با مدرک و دانستن مطالب علمی به‌دست نمی‌آید. باید یاد بگیری “معلم بودن” را زندگی کنی. دانشگاه، مسیر را نشان داد؛ ولی آموزش واقعی، در همین کلاس‌های کوچک هنرستان اتفاق می‌افتد.»

بازار کار و میزان حقوق و در آمد:

فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به‌واسطه استخدام در آموزش و پرورش، دارای درآمدی ثابت و رسمی به‌عنوان دبیر فنی هستند. حقوق اولیه آن‌ها مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری است و با در نظر گرفتن مزایا، حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان در ماه (در سال ۱۴۰۴) برآورد می‌شود که بسته به سابقه، منطقه خدمت، حق‌التدریس، و اضافه‌کار متغیر است.

اما جدا از شغل دولتی، برخی از این فارغ‌التحصیلان در بازار کار آزاد نیز فعالیت دارند. به‌دلیل آموزش‌های مهندسی و مهارت‌های کارگاهی، آن‌ها می‌توانند در حوزه‌هایی مانند طراحی صنعتی، نقشه‌کشی، CAD/CAM، ساخت و تولید قطعات، خدمات فنی، و حتی آموزش خصوصی مهارت‌های فنی‌و‌حرفه‌ای فعالیت کنند. برخی نیز با راه‌اندازی کارگاه‌های تراشکاری، جوشکاری، تعمیرات صنعتی یا تدریس در آموزشگاه‌های فنی‌حرفه‌ای، به درآمد جانبی می‌رسند.

با این حال، ورود به بازار کار آزاد نیازمند مهارت عملی قوی، شبکه‌سازی، و در برخی موارد سرمایه اولیه است. محدودیت‌هایی مانند کمبود تجربه صنعتی و تأکید دانشگاه بر آموزش نظری، ممکن است مانعی برای برخی از فارغ‌التحصیلان باشد، اما قابل جبران از طریق گذراندن دوره‌های فنی یا کارآموزی در صنعت است.

یادداشتی از یک دانشجوی مهندسی مکانیک:

اگر داری به رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی فکر می‌کنی، اول باید بدونی این رشته کمی خاصه؛ چون هم مباحث فنی و مهندسی رو یاد می‌گیری، هم آماده می‌شی که یه معلم حرفه‌ای باشی. یعنی علاوه بر درس‌های طراحی، مکانیک سیالات و جامدات، مهارت‌های تدریس و کارگاه‌های عملی هم داری.

توی این رشته، مهمه که هم به مباحث علمی علاقه داشته باشی و هم دوست داشته باشی دانش و مهارت‌هات رو به دیگران منتقل کنی. شاید کارگاه‌ها و تجهیزات دانشگاه همیشه کامل نباشن، ولی اینجا یاد می‌گیری چطور با کمبودها کنار بیای و مهارتتو بیشتر کنی.

بعد از فارغ‌التحصیلی، معمولاً به‌عنوان دبیر فنی در هنرستان‌های فنی‌حرفه‌ای مشغول می‌شی و می‌تونی تأثیر خوبی روی دانش‌آموزان داشته باشی. حقوق و شرایطش خوبه، امنیت شغلی هم داری. اگه بخوای، می‌تونی ادامه تحصیل بدی یا حتی برای مهاجرت برنامه‌ریزی کنی.

اما یادت باشه، موفقیت تو این رشته فقط با علاقه و پشتکار می‌سر می‌شه. باید هم علم مکانیک رو دوست داشته باشی و هم صبر و حوصله لازم برای آموزش و ارتباط با دانش‌آموزان رو داشته باشی.

اگر اینها رو داری، مطمئن باش این رشته می‌تونه برات مسیر خوبی باشه.

موفق باشی!